Przedsięwzięcie „Zielone Katowice wszystkimi zmysłami poznawane” zrealizowane zostało przez Fundację Transgresja w partnerstwie z Katowice Miasto Ogrodów -Instytucja Kultury im. Krystyny Bochenek w terminie od lipca do grudnia 2019 roku. Jego celem było poznanie wybranych „zielonych” miejsc Katowic, do których samodzielnie jest trudno dotrzeć osobom z niepełnosprawnościami sensorycznymi (z różnych przyczyn, np. brak przewodnika/asystenta, lęk przed wyjściem z domu czy nieznaną przestrzenią, brak tłumacza języka migowego, słaba orientacja przestrzenna itp.).
Spacery odbywały się w wybranych dzielnicach Katowic (z dala od zgiełku i hałasu ulicznego), które bardzo często są mało znane – szczególnie osobom z innych, nawet ościennych miast. Odwiedziliśmy wybrane miejsca, które charakteryzują się tym, że jest w nich dużo zielonej przestrzeni. Jednocześnie w ten sposób chcieliśmy ukazać miasto z zupełnie innej strony niż ta, z której zazwyczaj postrzegane są Katowice. Większość ludzi uważa bowiem, że Katowice to jedynie zanieczyszczone miasto, zabudowania, głośne ulice, pędzący ludzie i brak miejsca na relaks czy odpoczynek na łonie natury. My pokazaliśmy, że dzielnice Katowic mają również inne oblicze – bardziej zielone, przyjazne i ekologiczne.
Drugim celem było pokazanie w jaki sposób odbierają świat osoby z niepełnosprawnością wzrokową i/lub słuchową. Osoby te z racji uszkodzenia dwóch najważniejszych dla komunikacji i odbioru informacji zmysłów (wzrok i słuch), muszą radzić sobie z odbiorem bodźców z otoczenia w inny sposób. W przypadku uszkodzenia jednego ze zmysłów następuje częściowa kompensacja drugim. Przykładowo osoby niewidome najczęściej mają bardziej wyostrzony słuch. Nie wynika to z faktu, że jest on „lepszy” – to jedynie konsekwencja niesprawnego wzroku. Osoba taka musi zatem znaleźć inny sposób odbierania bodźców z otoczenia. Podobnie osoba, której słuch jest uszkodzony może odbierać sygnały wizualne z otoczenia mocniej, a jej percepcja wizualno-przestrzenna może być znacznie bardziej rozwinięta. A co w przypadku, gdy oba zmysły są uszkodzone? W jaki sposób taka osoba odbiera rzeczywistość i otoczenie? Czy może w bezpiecznych i przyjaznych warunkach przemierzać miasta oraz ich zielone części, nie obawiając się o zagrożenia, które stwarza przestrzeń publiczna? Raczej jest to trudne i dlatego wsparcie przewodników/asystentów jest niezbędne.
Kolejnym celem projektu było artystyczne uwrażliwienie uczestników i wzmacnianie ich postrzegania oraz przeżywania rzeczywistości, w której się znajdują poprzez uczestnictwo w spacerach, mających na celu powolne przeżywanie każdej chwili i utrwalenie jej za pomocą obrazów i dźwięków. Skupienie się na miejscu, w którym aktualnie się znajdujemy i które odbieramy wszystkimi dostępnymi nam zmysłami, daje nam możliwość zupełnie innego, bardziej świadomego przeżywania rzeczywistości. Każda chwila jest bowiem niepowtarzalna, a my możemy zarejestrować ją w różnoraki sposób, dobierając dostępne nam środki pomocne w uzewnętrznieniu naszych najgłębszych myśli, uczuć, emocji. Warsztaty fotograficzno-dźwiękowe, które były częścią naszego przedsięwzięcia pomogły w pełni zrealizować ten cel. Wielu z ich uczestników po raz pierwszy mogło także zapoznać się z dźwiękiem nagrywanym binauralnie.
Projekt „Zielone Katowice wszystkimi zmysłami poznawane” pokazał nam, że nawet jeśli osoby mają uszkodzony zmysł wzroku, to jednak potrzeba utrwalania obrazu za pomocą aparatu fotograficznego czy telefonu komórkowego, jest ogromna. Żyjemy w czasach, w których fotografia przeżywa kolejną rewolucję, a jej dostępność i popularyzacja za sprawą aparatów cyfrowych czy telefonów komórkowych, przyczynia się do tego, że każdy chce utrwalić niemalże każdą chwilę, którą natychmiast chciałby podzielić się z innymi osobami.
Dzięki wykorzystaniu nowoczesnych technologii (aparat cyfrowy, telefon, dyktafon) każdy z uczestników miał okazję zatrzymać się w mijanej podczas spacerów przestrzeni i utrwalić ten jedyny w swoim rodzaju punkt widzenia – artystyczną wizję świata, którą każdy z nas postrzega w taki a nie inny sposób, gdyż każdy przeżywa daną chwilę oraz dostrzega w przestrzeni zupełnie inne rzeczy i zjawiska.
W projekcie tym chcieliśmy zwrócić szczególną uwagę na to, że wszystkie nasze zmysły są niezwykle istotne w odbieraniu rzeczywistości – i nawet jeśli uszkodzony jest zmysł wzroku czy słuchu (lub jednocześnie oba), pozostają jeszcze inne zmysły, którymi posługują się osoby z niepełnosprawnością sensoryczną. Dodatkowym bonusem były warsztaty zielarskie, które pozwoliły na zwiększenie wiedzy uczestników na temat walorów różnych roślin.
Poprzez wspólne uczestnictwo w tym wydarzeniu zarówno osób z niepełnosprawnością, jak i osób pełnosprawnych, mieliśmy okazję nie tylko poznać się wzajemnie, ale również integrować różnego rodzaju środowiska. Integracja osób z niepełnosprawnościami oraz osób pełnosprawnych, które na co dzień nie miałyby szansy się spotkać, była strzałem w dziesiątkę, gdyż po spacerach tych wciąż kontynuowane są znajomości podczas nich zawarte.
Zwieńczeniem przedsięwzięcia była wystawa fotografii jego uczestników, która w listopadzie i grudniu 2019 r. odbyła się w Centrum Informacji Naukowej i Bibliotece Akademickiej w Katowicach. Prace prezentowane na niniejszej wystawie zostały wykonane przez uczestników warsztatów fotograficznych w ich trakcie.
Autorzy zdjęć prezentowanych na wystawie:
- Anna Kurek,
- Radosław Kijonka,
- Marek Lojtek,
- Karolina Gmiterek,
- Małgorzata Żywina,
- Agnieszka Majnusz – prowadząca warsztaty.
Wydarzenie „Zielone Katowice wszystkimi zmysłami poznawane” było możliwe dzięki wsparciu wolontariuszy. Serdecznie dziękujemy wszystkim, którzy w jakikolwiek sposób pomogli nam w realizacji tego projektu, a w szczególności następującym organizacjom:
- Śląska Fundacja Pomocy Głuchoniewidomym,
- Koło Polskiego Związku Niewidomych w Piekarach Śląskich,
- Stowarzyszenie FAON,
- Klub Kibiców Niepełnosprawnych GKS-u Katowice,
- Rada Seniorów Miasta Katowice.
W trakcie spacerów i warsztatów zapewniono jego uczestnikom wsparcie tłumacza języka migowego i SKOGN dla osób niesłyszących i głuchoniewidomych oraz przewodników dla niewidomych i niedowidzących. Ponad to do dyspozycji był system FM dla słabosłyszących.